به گزارش فرهنگ نگار؛ حادثه کربلا یکی از مهم‌ترین حوادثی است که تأثیر بسیار شگرفی در تاریخ داشته است. در این حادثه دردناک سبط نبی مکرم اسلام؛ امام حسین (علیه‌السّلام) به همراه یاران وفادارش در دشت کربلا به شهادت رسیدند.
در سفر امام حسین (علیه‌السّلام) از حجاز به کربلا، علاوه بر مردان، زنان بسیاری نیز حضور داشتند. این زنان جزء اهل‌بیت امام حسین (علیه‌السّلام) و یا از خانواده یاران آن حضرت بودند. زنان حادثه کربلا همانند مردان، وظیفه خاصی بر عهده داشتند آنها در زنده‌ماندن این حادثه شگرف و تأثیرگذار نقش بسیار ارزنده‌ای ایفا کردند.
زنان در حادثه کربلا وظایف متعدد و بسیار مهمی بر عهده داشتند، مهم‌ترین رسالتی که بر عهده زنان خصوصاً بر عهده حضرت زینب (سلام‌الله‌علیهم) و اهل‌بیت امام حسین (علیه‌السّلام) گذاشته شده بود، این بود که حوادث کربلا را برای دیگران بازگو کنند، پیام آن حضرت را به همگان برسانند و تلاش کنند که حادثه کربلا برای همیشه زنده بماند.
از همین رو با خانم افتخار یوسفی، معاون آموزش و تربیت جامعه الزهرا (س) و استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا (س) در خصوص قیام عاشورا و نقش زنان در این قیام گفتگویی را انجام دادیم.

نقش‌آفرینی زنان در چهار حوزه واقعه کربلا
سؤال: به‌طورکلی نقش زنان در نهضت عاشورا چگونه بود؛ مخصوصاً در مسئله صبر، ایثار و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در نهضت عاشورا نقش‌های برجسته بانوان فرهیخته، چه به‌صورت مستقیم و چه غیرمستقیم، به‌صورت آشکار و پنهان انکارناپذیر و دربردارنده برگ‌های زرینی از تاریخ است. به‌یقین در مقاطع حساس و مهم تاریخی و وقایع ماندگار، این نقش‌ها بیش‌ازپیش ماندگار می‌شود، نقش‌آفرینی زنان در واقعه کربلا در چهار حوزه قابل‌طرح است:
الف) قبل از وقوع حادثه کربلا (زنان زمینه‌ساز)
ب) در واقعه کربلا (حضور مستقیم در میدان مبارزه)
ج) بعد از واقعه کربلا (در دوران اسارت)
د) پس از اتمام واقعه کربلا و اسارت عزیزان اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام)

حضور بانوان در عاشورا نشان از ولایت‌مداری و عشق به امام‌زمان خویش است
الف) بانوان، قبل از وقوع حادثه کربلا
نقش‌آفرینی زنان قبل از خروج امام حسین (علیه‌السلام) از مدینه به‌سوی مکه مکرمه شروع می‌شود. بانوان بزرگواری که به علت ولایت‌مداری و عشق به امام‌زمان خویش، حضرت را همراهی کرده و لحظه‌ای، حضرت را تنها نگذاشتند، این ولایت‌مداری نشان از اوج بینش و بصیرت، التزام و صبر و ایثار این بانوان است که از آسایش و آرامش شخصی دست برداشتند و مشقت سفر و مسائل پیرامونی آن را پذیرا شدند.
بانوانی چون ام‌البنین مادر حضرت ابوالفضل و ۴ شهید کربلا و لیلا مادر حضرت علی‌اکبر و حضرت زینب و مادران دیگر شهدای کربلا باتربیت صحیح فرزندان و پرورش نسل مهذب، شجاع و ولایت‌مدار، و با تشویق فرزندانشان به همراهی با امام حسین ایثار و فداکاری خود را نمایان و با صبر بر مصائب و مصیبت‌ها دشمنان را خلع سلاح می‌کنند.
همچنین بانوان رزمنده‌ای چون ام وهب و بانوان شهید و امدادگر در واقعه کربلا نمایانگر پررنگ بودن فعالیت‌های مستقیم و آشکارای حضور زنان در عرصه ایثار و فداکاری است.
همچنین بانوان دیگری نیز با تشجیع همسرانشان آنها را تشویق به همراهی با امام حسین نمودند که نمونه‌ای دیگر از صبر و ایثار و فداکاری و همچنین امربه‌معروف ایشان است. از جمله ماریه بنت سعد، طوعه، دلهم و بانویی از قبیله بکر بن وائل.

حضرت زینب (س) به‌عنوان یک اسوه صبر و شکیبایی در تاریخ ماندگار شدند
ب) بانوان، در صحنه کربلا
مهم‌ترین بانوی تأثیرگذار حضرت زینب (علیهاالسلام) است که به‌عنوان یک اسوه صبر و شکیبایی در تاریخ ماندگار شدند.
ایشان به‌عنوان یک همراه، همدل و هم‌راز صمیمی در کنار امام حسین (علیه‌السلام) نقش‌آفرینی داشتند و پیوسته با عبارات مختلف حقانیت قیام را متذکر می‌شدند و هرگاه در بخشی از سپاه، تزلزل و یا تردید و تحیر ایجاد می‌شد، با پیام‌های وحدت‌آفرین خویش، وحدت را در محیط حاکم می‌کردند. مراقبت از کودکان، ایجاد روحیه مقاومت در برابر شهادت، مدیریت بانوان نگران و محافظت از جان امام سجاد (علیه‌السلام) و دیگر بیماران و جانبازان کربلا و ایجاد آرامش روانی در بین بازماندگان و… از جمله نقش‌های مهم ایشان است.
بانوان دیگری نیز بودند که در میدان جنگ شجاعانه با دشمن جنگیدند، همسر مسلم بن عوسجه، ام وهب، و مادر عبدالله بن عمر را می‌توان نام برد. همچنین دو بانوی شهید کربلا نیز ام وهب و هانیه همسر عبدالله بن عمیرکلبی دو نمونه از نهایت شجاعت و ایثار و فداکاری هستند.

پیام‌رسانی، افشاگری و ایثار از وظایف مهم حضرت زینب (س) در اسارت بود
ج) بانوان، در دوران اسارت
سرپرستی و مدیریت کاروان اسرا و خطبه‌های آگاهی‌بخش و ویران‌کننده سردمداران ظلم و جنایت توسط حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) از نقش‌آفرینی دوچندان ایشان است. مضمون خطبه‌های که یادآور خطبه‌ها و سخنان حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) است و افشاگری از جنایت دشمنان دارد.
افزون بر پیام‌رسانی، افشاگری، پرستاری‌های ایشان از کودکان و بیماران علی‌رغم همه مصیبت‌هایی که بر خود حضرت وارد شده و نیازمند مراقبت و تیمارداری بودند، در فضای اسارت نشان از اوج ایثار و فداکاری ایشان و صبر بر مصائب و مصیبت‌ها است. همچنین وقتی که به تماشاگران کوفه خطاب می‌کنند که شرم نمی‌کنید که اسارت خاندان پیامبر و اهل‌بیت علیهم‌السلام را نظاره می‌کنید به‌نوعی ایشان را نهی‌ازمنکر می‌کنند.
فاطمه بنت الحسین (علیهاالسلام)، نیز دختر نوجوان و شاعری است که عرفان و قهرمانی کربلاییان را در قالب شعرهای زیبا و سوزان برای مردم زمان خود و عصرهای آینده تعریف می‌کرد، از جمله بانوان نقش‌آفرین در کربلا و پس از آن بود.

حضرت زینب طلایه‌دار رسالت مهم و پیام‌رسانی بعد از واقعه عاشورا بودند
د) بانوان، پس از عاشورا و اسارت:
حضرت زینب (علیهاالسلام) طلایه دار رسالت مهم و پیام رسانی بعد از واقعه عاشورا بودند. به نقل تاریخ در مدت ۳ یا ۵ سال که پس از عاشورا در قید حیات بودند و فاطمه بنت الحسین و ام البنین و تک تک بانوانی که در کربلا حضور داشتند چه قبل از واقعه و چه حین و چه بعداز واقعه بسیار چشمگیر است تا جایی که بدون حضور ایشان، کربلا در کربلا می ماند و هرگز به آیندگان نمی رسید. صبوری ایشان باعث می شد که بتوانند از قوه عاقله بهره مند باشند و بتوانند علی رغم مصیبت ها سخنرانی هایی را ارائه نمایند. حتی لحظه ای دست از بیدارگری مردم و افشاگری ظلم و ستم دستگاه اموی برنداشتند. نقش بصیرت افزایی سیاسی، فرهنگی و امر به معروف و نهی از منکر در این دوره مشهود است. ایشان با روش های مختلفی چون نوحه سرایی، سخنرانی، شعر و تحریک عواطف و احساسات و امر به معروف و نهی از منکر پرداخت.

قیام‌ها معمولاً خاصیت امید آفرینی دارند
سؤال: مکتب عاشورا چگونه در جامعه امید آفرینی می‌کند؟
برای پاسخ به این سؤال باید دید پیام‌های نهضت عاشورا به‌طورکلی چه چیزهایی بوده‌اند؟ باتوجه‌به آن پیام‌ها و اهداف، تبیین امید آفرینی سهل و آسان خواهد بود. چرا که در علوم سیاسی و اجتماعی، قیام‌ها معمولاً خاصیت امید آفرینی دارند و فلسفه شکل‌گیری قیام‌ها در همه حکومت‌ها (نارضایتی توده مردم از وضعیت موجود حکومت و حاکمان و امید به اصلاح ساختار حکومتی و آینده‌ای مطلوب است) در قیام عاشورا نیز این قاعده وجود دارد.
امام حسین علیه‌السلام نیز خطاب به مروان چنین فرمودند که «وَ عَلَى الاِْسْلامِ الْسَّلامُ اِذ قَدْ بُلِیَتِ الاُْمَّهُ بِراعٍ مِثْلَ یَزیدَ». (موسوعه کلمات الامام الحسین علیه السلام ۲۸۵، ح۲۵۲.) همچنین امید به معنای انتظار چیزهای خوب و چشم داشت و توقع برای رخدادی مطلوب است که در ورای قیام ها همیشه امید است که موجب حرکت قیام می گردد؛ لذا حضرت فرمودند: «إِنّی لَمْ أَخرُجْ أَشِراً و لا بَطِراً و لا مُفْسِداً و لا ظالِماً، إِنَّما خَرجْتُ لِطَلَبِ إلاصلاحِ فی أُمَّهِ جَدّی، أُُریدُ أنْ آَمُرَ بالمَعروفِ و أنهی عَنِ المنکَرِ وَ اَسیرُ بِسیرَهِ جَدّی و أبی ؛ من برای جاه طلبی و کام جویی و آشوبگری و ستمگری قیام نکردم، بلکه برای اصلاح در کار امت جدم قیام کردم می خواهم امر به معروف و نهی از منکر و به شیوه جد و پدرم حرکت کنم».

اهداف قیام امام حسین(ع) به دنبال آینده ای روشن و زندگی بهتر است
از بارزترین پیام‏های نهضت عاشورا، «تشخیص حق و باطل»، «هدایت و حمایت از مردم مظلوم»، «ایستادگی در برابر ظلم ظالمان و بیان نظر (آزادی)» و «احیای امر به معروف و نهی از منکر» است که همگی این مولفه ها به دنبال آینده ای روشن و زندگی بهتر هستند که نتیجه آن ایجاد امید در دل مردمان است.
رهبران الهی تلاش می‏کنند که جامعهٴ انسانی به دست وارثان الهی هدایت شود. حقی که از مردم از روی ظلم سلب شد و می تواند امید را مضمحل کند. از این جهت که راهبری مردم توسط امام عادل حق جامعه است، لذا این حرکت امام برای احقاق حق اجتماعی است که امید آفرینی در دل مردم ایجاد می کند. از این جهت که سبب تغییری بنیادین خواهد شد.
امام حسین علیه السلام نیز در نامه ای به ابن حنفیه چنین فرمودند: «مثلی لا یبایع مثله» بدین معنا که هر که دارای تفکر الهی است، جایز نیست و نباید با حکومت باطل بیعت نماید. این جمله حضرت فرا زمانی و فرا مکانی است. بر اساس این کلام حضرت در همهٴ مکان‏ها و زمان ها می‏توان تولید نهضت کرد. نباید فقط مصرف نهضت شد، بلکه بایستی اقدام به تولید نهضت کرد و با این کلام حضرت این یک اذن کلی است به کل تاریخ و مردم که در هر زمانی می توانند بر علیه حکومت های جائر قیام نمایند به خلاف تفکر مجبره که سکوت در مقابل جائر است. نتیجه این پیام، ایجاد امید در دل مردم است. که با عزم ملّی و همگانی ایجاد می‏شود. همچنین احیای امر به معروف و نهی از منکر از پیام‏های نهضت عاشورا بود.
امر به معروف و نهی از منکر (با همه لوازم و شرایط آن) به مثابه عامل پیشگیرانه و درمانی است. که جلوگیری کننده از امراض اجتماعی می باشد. که بی شک برون داد آن چیزی جز بهداشت، سلامت و امنیت اجتماعی نخواهد بود و جامعه توأم با بهداشت، و سلامت، امید به زندگی را بالا خواهد برد. چنانچه در حوزه جسمانی و فیزیولوژی نیز همین رویه وجود دارد.

حسین حیدری
انتهای پیام/