به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ نگار؛ تصور مخاطب ایرانی از کودک کار، خلاصه می شود به کودکانی که سر چهارراه‌ها، گل یا دستمال کاغذی می‌فروشند یا با لباس مندرس و صورتی آفتاب سوخته، شیشه خودروها را تمیز می کنند و دل های شهروندان را از دیدنشان در گرمای تابستان و یا سرمای استخوان سوز زمستان به درد می آورند که البته شاید همه ما نیز تجربه خرید چند شاخه گل نرگس و یا یک جعبه دستمال کاغذی از آن ها را داشته باشیم.

به یقین بسیاری از ما با حس ترحم دقایقی را پشت چراغ قرمز به التماس های آن ها برای فروختن و کسب شاید یک ۱۰ هزار تومانی خیره مانده ایم و در دل، به خود نهیب زده ایم که ای کاش می توانستم کمکی برایشان باشم تا به مدرسه بروند و آینده برایشان مثل حالشان نشود.

این بخشی از یک واقعیت است که به راحتی می بینیم و کاملا محسوس است اما در مقابل هستند کودکانی که شاید دیگر از لباس های مندرس و گرمای آفتاب و سوز سرما و التماس به این و آن برایشان خبری نیست اما مانند همان کودکان، ساعت ها کار می کنند، از بازی کردن دور می مانند و خسته می شوند از تعویض مرتب لباس‌های مختلف، حمام کردن مرتب، تمیز و منظم بودن همیشگی، خوردن غذاهای رژیمی و ساعت ها خیره ماندن به لنز دوربین و به درد آمدن چشمانشان از فلش های مکرر این دوربین های گران قیمت! این زندگی‌ یک تعداد کودک کار فضای مجازی است که آن ها را کودکان اینفلوئنسر اینستاگرامی می نامند.

یک روانشناس تربیتی کودکان برای فتح باب این دنیای رنگارنگ به خبرنگار ایرنا می گوید که آن قدر ظاهر سبک زندگی کودکان کار فضای مجازی فریبنده است که بسیار از افراد نه تنها به بار روانی که این کودکان متحمل می شوند توجهی ندارند بلکه حسرت زندگی آن ها را می خورند و داشتن زندگی مانند آن ها برایشان یک هدف و آرزو می شود.

عدم شناسایی و نبود آمار از کودکان کار فضای مجازی سبب پیچیده تر شدن آسیب های این کودکان نسبت به کودکان کار خیابانی می شود.

نیره کاظم پور، والدین این کودکان را افرادی می داند که به بدون هیچ گونه توجهی به عواقب مخرب این بهره کشی از کودکان، آینده مخربی را برای فرزندان‌شان رقم می زنند.

به عقیده وی کودکان کار خیابانی از طریق نهادهای رسمی مورد توجه و ساماندهی نسبی قرار می گیرند که این امر برای کودکان کار فضای مجازی صدق نمی کند و این نبود آمار و عدم ساماندهی و جلوگیری از خطراتی که آینده این کودکان را تهدید می کند، مساله کودکان کار فضای مجازی را پیچیده تر از کودکان کار خیابانی می کند.

این کارشناس تربیتی در ادامه مقایسه کودکان کار خیابانی و کودکان کار فضای مجازی می گوید: این کودکان از لحاظ ظاهری تفاوت های بسیاری با یکدیگر دارند و این مساله کاملا محسوس است.

به اعتقاد وی، کودکان کار خیابانی بعضا یا بی سرپرست و یا بد سرپرست هستند؛ این در حالی است که در نظر عامه مردم، والدین کودکان اینفلوئنسر والدینی بسیار موفق که در صدد تضمین آینده درخشان برای فرزندانشان هستند.

اما کاظم پور مدعی است که کودکانی که در خیابان ها مشغول کار هستند هدفشان کسب درآمد است و اگر واقع بین باشیم اینفلوئنسرهای کوچک نیز در صفحات مجازی با استفاده از وسایل مختلف مانند لباس، زیبایی و استعدادشان به منظور جذب فالوور به تبلیغ مشغولند که نتیجه آن در نهایت درآمدزایی برای والدینشان است.

فعالیت کودکان اینفلوئنسر در فضای مجازی، تغییرات شتابزده سبک زندگی افراد جامعه و افزایش مصرف گرایی را به همراه داشته است.

یکی از مدرسان دانشگاه در رشته جامعه شناسی نیز از افرادی است که برای کسب اطلاعات به سراغش رفتیم و از او خواستیم که از جنبه های اجتماعی کار کودکان در دو فضای حقیقی و مجازی برایمان بگوید.

جواد رنجبر، کودکان را از اقشار ضعیف جامعه و آینده سازان هر سرزمینی خواند که در برخی از موارد مورد خشونت و آزار و اذیت قرار می‌گیرد یا بخشی از حقوق انسانی و اولیه شان نادیده گرفته می شود.

به اعتقاد وی قوانین همه جانبه و مستمر و همچنین نهادها و ارگان های مسوول باید حمایت‌گر این قشر ضعیف، مهم و آینده ساز باشند.

وی می گوید: کودکان کار در خیابان ها مشغول کار فیزیکی هستند در حالی که کودکانی که در فضای مجازی مشغول به فعالیت هستند، در ظاهر این امر در مورد آن ها صدق نمی‌کند چراکه مثلا لباسشان نه تنها مندرس نیست، بلکه از برندهای مشهور به تن دارند و ژست های مختلفشان که از سوی عکاسان حرفه ای ساعت ها در آن حالت می مانند، این امر را می رساند که آن ها خوشحال و مشغول یک نوع بازی فرح بخش هستند.

رنجبر می گوید که از دل این قبیل فعالیت ها که در ظاهر سخت و دشوار نیست، واژگانی از قبیل شیک‌پوشی، زیبایی، زندگی و روزمرگی قشری مرفه، مدلینگ، فالوور، فالوئینگ و اینفلوئنسر و مواردی از این دست وارد ادبیات عامه جامعه شده و مهم تر از همه داشتن یک زندگی تجملاتی و پر زرق و برق و مراودت با قشر ثروتمند جامعه به عنوان یک ارزش در جامعه بدل شده است.

این مدرس دانشگاه با ابراز تاسف از اینکه در فقدان واقع بینی، والدین کودکان اینفلوئنسر به طور عمده به عنوان پدران و مادران موفق در جامعه شناخته شده و می‌شوند که به فکر امور حال و زندگی کودکانشان در آینده هستند گفت: این قضیه بر عکس است چراکه این والدین که به طور عمده مادران را شامل می شود، برای مطرح شدن و محبوب ساختن فرزندان و همچنین افزایش دنبال کنندگان صفحه مجازی خود از هر وسیله و ابزاری همچون گم شدن کودکی های کودکشان استفاده می‌کنند.

وی از ایجاد طرح ها و سبک های مختلف برای دیده شدن در جامعه خبر داد که به صورت دومینووار در شبکه های اجتماعی بروز پیدا می کنند و هر طور شده اینفلوئنسرهای کوچک باید در این مسیر حرکت کنند و شبیه به آن سبک شوند و یا عین همان چالش های مد شده را به هر قیمتی بازی کنند.

تاکید رنجبر بر این است که والدین کودکان کار فضای مجازی که از قشر متوسط هستند برای اینکه صفحات مجازیشان از زرق و برق های صفحات قشر متمول کم نیاورد، خود را زیر بار فشارهای اقتصادی می برند که این امر فشار روانی و روحی خانواده را افزایش می دهد.

وی همچنین به افرادی اشاره می کند که با الگو گیری از دیگران دست به فروختن حریم خصوصی فرزندان و فروختن روزمرگی کودکان به منظور تلاش برای کسب درآمد و شهرت زده اند اما بر خلاف بسیاری به بن بست خورده اند.

به اعتقاد وی از دید جامعه شناسی پدران و مادران و به ویژه کودکانی که در فضای مجازی با شکست مواجه شده اند، تبعات سنگینی را برای جامعه به بار می آورند.

وی می گوید: بدعت‌هایی مانند برگزاری نوع خاصی از تولدها و میهمانی های بسیار مجلل با خوراکی ها و خوردنی های بسیار گران قیمت توسط برخی از صفحات کودکان اینفلوئنسر رایج می شود که این بدعت‌ها به مرور توسط دیگران با تقلیدی دومینووار ادامه یافته که سبب تحول چشمگیری از خواسته ها و اهداف افراد جامعه و در مقابل برآورده نشدن این خواسته ها شده که این امر به مرور آسیب های جدی اجتماعی به همراه دارد.

فعالان شبکه های مجازی راضی به مصاحبه با خبرنگار نشدند

به سراغ برخی از فعالان شبکه های مجازی به خصوص والدین صفحات مجازی کودکان رفتیم تا از زاویه دید آن ها نیز دقایقی دنیا را ببینیم که در کمال ناباوری آن ها راضی به مصاحبه نمی شوند.

دست کم تا ۶ نفر توانستم به زحمت ارتباط برقرار کنم و در خصوص موضوع گزارش برایشان توضیحاتی را ارائه کردم و با وجودی که به آن ها اطمینان دادم که هویتشان پنهان می ماند، اما هر کدام دلایلی از قبیل نبود وقت، ترس از بازخوردها و ندادن اجازه همسر را بهانه ای کردند تا از پاسخگویی طفره روند.

اما در صحبت کوتاهی که با یکی از آن ها داشتم، درباره تاثیرات بدعت‌گذاری مامابلاگرها در زندگیش چیزهایی دست گیرم شد.

ندا که خود از طریق صفحه مجازی که به نام فرزندش است در استان قم مشغول در آمدزایی است، یکی از پیامدهای چنین امری را کاهش تمایل به فرزندآوری عنوان می کند.

وی استاندارها و معیارهای زندگی خودش را با استانداردهای مطرح در فضای مجازی تطبیق داده است و به دلایل مختلف مالی و زمانی از داشتن فرزند دوم صرف‌نظر کرده است. چراکه به نظر او برغم اینکه بسیار دوست دارد تا فرزند دختری هم داشته باشد، اما اقدام به آوردن فرزند دوم علاوه بر صرف پول، نیاز به صرف انرژی و وقت زیادی هم دارد.

ندا می گوید هر روز مجبور است عکس ها و فیلم هایی را با معیارهای بسیار خاص از فرزندش ثبت و هر روز بخشی از آن تصاویر را منتشر کند که این کار ممکن است حتی ساعت ها به طول انجامد.

آماری از کودکان کار مجازی وجود ندارد

کارشناس مسوول امور آسیب دیدگان اداره کل بهزیستی استان قم نیز در زمینه کودکان کار خیابانی به گفت و گو با ایرنا نشست و از ۲ مرکز ارائه خدمات به این کودکان در استان قم خبر داد.

منصوره بابایی بیان کرد: مرکز نگهداری موقت کودکان کار که دارای والدین بد سرپرست و بی سرپرست هستند و امکان بازگشت به خانواده نیز برای آنان مقدور نیست، در استان قم خدماتی را به این کودکان ارایه می دهد.

وی مدت اقامت در این مراکز را ۲۱ روز برشمرد و افزود: اگر لازم باشد، این بازه زمانی مجدد تمدید می‌شود و کودک باید تعیین تکلیف شود اما پس از گذراندن این دوران، اگر اقوام و خانواده ای برای نگهداری این کودکان پیدا نشود، به مراکز نگهداری روزانه منتقل می شوند.

به گفته بابایی برخی از کودکانی که به خانواده و یا بستگان سپرده می شوند نیز مورد پیگیری های پس از ترخیص قرار می گیرند و وضعیت آنان توسط کارشناسان مورد بررسی قرار می گیرد.

وی همچنین از مرکز نگهداری روزانه کودکان کار در استان قم گفت و افزود که این کودکان به همراه خانواده خود به این مراکز مراجعه کرده و خدمات دریافت می کنند.

به گفته کارشناس مسوول امور آسیب دیدگان بهزیستی استان قم اقدام های مددکاری و روانشناختی برای این کودکان در این مراکز انجام می‌شود.

وی بیمه کردن کودکان کار به صورت رایگان، حرفه آموزی رایگان به کودکان و خانواده آن ها، ایجاد کارگاه تولیدی برای کودکان کار و خانواده های آنان، برگزاری دوره های سلامت روان رایگان، حمایت های معیشتی، ایجاد فرصت های شغلی پایدار برای کودکان کار و حمایت های اجتماعی از این کودکان از جمله محورهای مورد توجه این مراکز است.

کمک هزینه تحصیل، ارایه لوازم التحریر، تخصیص وام خود اشتغالی، ایجاد زمینه های اشتغال والدین این کودکان به منظور جلوگیری از کار کردن کودک، پرداخت هزینه های درمان و آموزش از دیگر خدمات مراکز مذکور است که بابایی به آن ها اشاره کرد.

اختصاص ۱۵۰ میلیون تومان وام بدون بهره در سال گذشته به منظور ایجاد اشتغال به والدین کودکان کار از اقدام های سازمان بهزیستی است که مورد اشاره این کارشناس مسوول قرار گرفت.

وی همچنین از کمک یک و نیم میلیارد تومانی خیرین به کودکان کار استان قم در سال گذشته خبر داد و گفت: سال گذشته از محل اعتبارات ملی و استانی اداره کل بهزیستی استان قم یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان صرف نگهداری و ساماندهی کودکان کار شده است.

مراکز غیر دولتی در ۶ ماه نخست امسال ۴۰۰ میلیون تومان به این کودکان کمک کردند و کمک های موردی که به خود کودکان کار پرداخت می شود نیز در این بازه زمانی ۲۵۰ میلیون تومان بوده است.

تعداد کودکان کار استان قم را بنا به ملاحظاتی نمی توان اعلام کرد

وی بدون اشاره به تعداد و آمار کودکان کار استان قم بیان کرد: وجود بازخوردهای مختلف و حساسیت موجود سبب می شود که نتوان تعداد این کودکان را اعلام کرد.

وی از وجود نداشتن اطلاعات و آمار رسمی از کودکان کار فضای مجازی خبر داد و افزود: هیچ گونه اطلاعاتی از این کودکان در دست نیست و هیچ شکایت و یا گزارشی از سوی خانواده ها نیز به بهزیستی استان قم وارد نشده است.

بابایی با انتقاد از والدین کودکان کار فضای مجازی، از والدین این کودکان خواست تا برای جلوگیری از آسیب های مختلف، از کودکان خود به عنوان یک کالا استفاده نکنند.

به عقیده وی درآمد بالای کودکان در فضای مجازی، سبب می شود والدین چشمانشان را بر روی کودک کار بودن فرزند خود ببندند و این امر را منکر شوند.